Naszym zdaniem
Doskonała powieść, obowiązkowa pozycja dla fanów Rotha i miłośników publikacji, które jak "Buszujący w zbożu" zmieniły oblicze literatury.
Philip Roth jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych współczesnych pisarzy amerykańskich. Jego powieści, choć stworzone przed laty, nadal prowokują i drażnią, nie pozostawiając czytelnika obojętnym.
„Kompleks Portnoya [termin pochodzący od: Alexander Portnoy (1933– )] – zaburzenie, w którym silne obiekcje moralne i skłonności altruistyczne pozostają w ciągłym konflikcie z ekstremalnymi pragnieniami seksualnymi, często o charakterze perwersyjnym. Opis Spielvoga brzmi: «występują liczne akty ekshibicjonizmu, voyeuryzmu, fetyszyzmu, autoerotyzmu i oralnych stosunków płciowych; jednakże ze względu na „moralność” pacjenta ani fantazje, ani owe akty nie przynoszą mu prawdziwej gratyfikacji seksualnej, wywołują natomiast destruktywne poczucie winy i lęk przed karą, zwłaszcza w formie kastracji».”
Alexander Portnoy zasiada w pokoju swojego terapeuty. Wylewa z siebie potok słów, odsłaniając przed lekarzem wszystkie zakazy, nakazy, konwenanse i powinności, w które został uwikłany. W miarę rozwoju powieści, monolog Portnoya nabiera tempa i pikanterii. Bohater, pochodzący z tradycyjnej żydowskiej rodziny, stara się odciąć od dręczących go wspomnień: „Niech mnie pan uwolni od roli zasypywanego pieszczotami syna, którego gram w tym żydowskim dowcipie. Bo już mi to trochę zbrzydło w wieku trzydziestu trzech lat! No i trochę mi to dopieka, rozumie pan, boli, ktoś tu odczuwa ludzkie cierpienie, jeżeli tak wolno rzec”. Uciekając od nadopiekuńczych i wiecznie wymagających „czegoś” rodziców ingerujących w każdy aspekt życia swego jedynego syna, zapętla się w kolejne frustracje, tym razem wynikające z niemożliwych do zaspokojenia seksualnych fantazji, które również opisuje, rozkoszując się szczegółami. Alexander miota się pomiędzy chęcią zerwania kulturowych pęt, a pragnieniem ustalenia przyczyn swej życiowej klęski.
Monolog głównego bohatera został uznany za przełom w dziejach literatury amerykańskiej, a Kompleks Portnoya znalazł się na liście najlepszych anglojęzycznych powieści lat 1923–2005. Wydany w 1969 roku tekst Philipa Rotha został uznany za skandaliczny i w wielu krajach został objęty zakazem dystrybucji. Obecnie nadal budzi kontrowersje, przyprawia o dreszcze i nie pozwala o sobie zapomnieć.
Justyna Techmańska
